‹ Reactiemogelijkheid afgesloten
Tekstkritiek met ChatGPT
Gepubliceerd op 25-09-2024

Tegenwoordig wordt steeds meer gebruik gemaakt van Kunstmatige Intelligentie (AI). Er zijn diverse AI-programma's op internet die men daarvoor kan gebruiken. Enige tijd geleden onderzocht Rudy Brinkman of men de Bijbel kan vertalen met Kunstmatige Intelligentie of eventueel 'hertalen'. Wij probeerden wat anders en bekeken of ChatGPT (een bekend AI programma) op basis van Psalm 109:1 iets over de tekstkritische varianten kon vertellen. Want als dit zo is dan zou dat heel wat onderzoek een stuk gemakkelijker maken.

Achtergrond

In het Hebreeuws (de Masoretische tekst) van ons vers staat er: לַ֭מְנַצֵּחַ לְדָוִ֣ד מִזְמֹ֑ור אֱלֹהֵ֥י תְ֝הִלָּתִ֗י אַֽל־תֶּחֱרַֽשׁ׃ "Een psalm van David, voor den opperzangmeester. O God mijns lofs! zwijg niet."

Verder onze eigen tekstkritische notities van Psalm 109:1 (klik op de link voor de laatste stand) ter vergelijking met wat ChatGPT geeft:

  • Afwijkende versnummering: hoofdstuk/vers MT 109:1 ║ LXX 108:1 ║
  • לַ֭מְנַצֵּחַ MT ║ Εἰς τὸ τέλος LXX ABP ║ In finem Vg ║ omissie Kennicott97 131 238
  • לְדָוִ֣ד מִזְמֹ֑ור MT τῷ Δαυιδ ψαλμός LXX ║ Psalmus David Vg מזמור לדוד Kennicott93 ψαλμός τω Δαυίδ ABP ║
    • לְדָוִ֣ד MT τῷ Δαυιδ LXX ABP David Vg ║ לדו]ודx4QPsbomissie Kennicott253 260
    • מִזְמֹ֑ור MT (4QPsb) ║ מזמר Kennicott4 80
  • אֱלֹהֵ֥י MT Ὁ θεός LXX ABP Deus Vg ║ אלהים TgPss Kennicott73 97 133◌אלהי Kennicott74
  • תְ֝הִלָּתִ֗י MT ║ תהילתי Kennicott17 43 76 117 131תפילתי Kennicott38 73 133 aanvankelijk Kennicott97
  • תֶּחֱרַֽשׁ MT παρασιωπήσῃς LXX ABP tacueris Vg ║
  • Voorkomend in 4Q84=4QPsb (fragmentarisch) ║

Vervolgens probeerden wij aan de hand van een viertal vragen erachter te komen welke manuscripten volgens ChatGPT varianten hebben.

De vraagstellingen

Vraag 1: Wat zijn de tekstkritische varianten in het Hebreeuws van Psalm 109 vers 1

ChatGPT:

Psalm 109 vers 1 bevat enkele tekstkritische varianten in het Hebreeuws. Hier zijn de belangrijkste varianten die zijn vastgesteld in verschillende manuscripten en vertalingen:

  1. Masoretische Tekst: De gebruikelijke tekst begint met "אַל תֶּחֱשׁ" (Al teḥesh), wat betekent "Niet zwijgen."
  2. Septuaginta (LXX): In de Griekse vertaling kunnen er variaties zijn in de vertaling van de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst. Sommige lezingen benadrukken een meer expliciete oproep aan God.
  3. Qumran-manuscripten: Sommige van de gevonden teksten uit Qumran vertonen afwijkingen in de formulering, die soms leiden tot verschillende interpretaties.
  4. Verschillende Hebreeuwse manuscripten: Er zijn variaties in de spelling of de vorm van woorden, wat invloed kan hebben op de betekenis of de klemtoon.

Deze varianten kunnen de interpretatie van de tekst beïnvloeden, vooral in de context van de vragen die de psalmist aan God stelt. Als je specifieke details wilt over bepaalde manuscripten of hun betekenis, laat het me weten!

Vraag 2: Kun je mij die specifieke details van deze bepaalde manuscripten geven?

ChatGPT:

Natuurlijk! Hier zijn enkele specifieke details over de tekstkritische varianten van Psalm 109 vers 1 in verschillende manuscripten:

  1. Masoretische Tekst (MT):
  2. Septuaginta (LXX):
  3. Qumran-manuscripten:
  4. Verschillende Hebreeuwse manuscripten:

Belangrijke Opmerkingen:

Als je meer gedetailleerde voorbeelden of specifieke manuscripten wilt, kan ik dat verder uitwerken!


Vraag 3: Geef mij de gedetailleerde voorbeelden

ChatGPT:

Hier zijn enkele gedetailleerde voorbeelden van tekstkritische varianten van Psalm 109 vers 1, met een focus op specifieke manuscripten en hun inhoud:

  1. Masoretische Tekst (MT)
  2. Septuaginta (LXX)
  3. Qumran-manuscripten
  4. Samaritaanse Pentateuch
  5. Middeleeuwse Manuscripten

Conclusie
De meeste varianten in Psalm 109:1 betreffen kleine verschillen in formulering en spelling, maar ze kunnen de emotionele lading en de interpretatie van de tekst beïnvloeden. Dit maakt het belangrijk om deze variaties te overwegen bij het bestuderen van de psalm. Als je specifieke manuscriptreferenties wilt, kan ik daar ook naar kijken!


Vraag 4: Geef mij de specifieke manuscriptreferenties

ChatGPT:

Hier zijn enkele specifieke manuscriptreferenties voor Psalm 109:1, inclusief details over de tekstvarianten:

  1. Masoretische Tekst (MT)
  2. Septuaginta (LXX)
  3. Dode Zee-rollen (Qumran)
  4. Samaritaanse Pentateuch
  5. Middeleeuwse Hebreeuwse Manuscripten

Samenvatting
De meeste varianten in Psalm 109:1 komen uit de MT en de LXX, met enkele nuances in de Dode Zee-rollen. De tekst is over het algemeen consistent, maar de kleine verschillen kunnen waardevol zijn voor tekstkritische studies. Als je specifieke details of analyses van bepaalde manuscripten wilt, laat het me weten!

Conclusie

Al direct viel op dat we prachtige stukken tekst kregen, maar niet direct de namen van de manuscripten. Maar dit kan ook aan onze vraagstelling liggen. Verder bleek dat de antwoorden op onze vragen niet erg nauwkeurig zijn. Als eerste zien we dat de volgorde in de grondtekst van אֱלֹהֵ֥י תְ֝הִלָּתִ֗י אַֽל־תֶּחֱרַֽשׁ niet klopt. Ook het exacte citaat uit de LXX klopt niet en wat een behoorlijke onnauwkeurigheid is. Ook valt op dat de Samaritaanse Pentateuch wordt genoemd en die niet bestaat van de Psalmen en dus ronduit incorrect is.

Daarnaast blijkt dat volgens het door ChatGPT genoemde gedeelte een paar varianten zijn, echter die niet noemt en eerder doet vermoeden dat de gebruikte data deze niet heeft. Ook de opmerking dat de Codex Aleppo varianten kan vertonen met de MT in dit geval is opvallend omdat deze (naar ons weten) aan elkaar gelijk zijn.

Onze conclusie is dan ook dat op dit moment ChatGPT totaal niet bruikbaar is om varianten in de grondtekst te bepalen.

Aanvulling
Dit wil niet zeggen dat AI op dit moment totaal onbruikbaar is. Meer dat de datasets die ChatGPT en andere vrijelijk toegankelijke AI-applicaties niet met de juiste data zijn gevuld. Een belangrijke reden hiervoor is dat deze op deze data veelal copyright zit of achter een betaalmuur zit en daarom niet toegankelijk voor ChatGPT.

Dit blijkt uit een klein experiment met GPT-NeoX gevuld met datasets van o.a. STEPBible en de onze en welke al veel betere resultaten gaf. Echter dit is een specifieke opstelling die niet voor iedereen toegankelijk is.




Mede mogelijk dankzij